1. Bernie Siegel - Lessen van wonderbaarlijke patienten

Bernie Siegel - Lessen van wonderbaarlijke patienten (voorwoord 1)

Uit het voorwoord van het boek 'Lessen van wonderbaarlijke patiënten'
van de Amerikaanse chirurg Bernie Siegel door Dr. Marco J. De Vries,
hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

Lessen van wonderbaarlijke patiënten

...Ik wil hierbij nadrukkelijk aantekenen dat de ervaring ons heeft geleerd dat er onder diegenen die wèl aan kanker zijn overleden, ook mensen waren die diepgaande existentiële veranderingen hebben doorgemaakt.

Als onze overtuiging juist is dat zulke veranderingen kunnen bijdragen aan de genezing van kanker, dan menen wij toch dat er sprake is van een subtiel evenwicht tussen de mate van emotionele kracht en de daardoor waarschijnlijk toegenomen lichamelijke weerstand en de mate van kwaadaardigheid van het gezwel. Daarbij kan nu eens de kracht en dan weer eens de kwaadaardigheid van het gezwel de overhand krijgen. Dit gegeven doet echter niets af aan de wetenschappelijke èn de menselijke waarde van zulke existentiële veranderingen.

Voorts is het voor ons duidelijk geworden dat de hier genoemde aspecten alle met elkaar samenhangen. Het verkrijgen van autonomie en individualiteit kan alleen gebeuren in relatie met andere mensen. Omgekeerd, vraagt het kunnen hebben van liefdevolle relaties een mate van zelfstandigheid en zelfrespect. Wij denken dat voor het doormaken van diepgaande, existentiële veranderingen, een hoge kwaliteit van sociale relaties en autonomie nodig is. Tenslotte is het belangrijk op te merken dat het toelaten van pijn, verdriet en wanhoop bij onze SRK-patiënten voorafging aan het bereiken van autonomie en een existentiële verandering.

Wonderbaarlijke patiënten

Men kan zich de vraag stellen, of er een “factor” is die aan al deze verschillende aspecten ten grondslag ligt en ze met elkaar verbindt. Ik heb daar nog geen wetenschappelijk te verantwoorden antwoord op.

Vanuit mijn intuïtie denk ik dat die verbindende factor het leven zelf is. Dat wil zeggen de evolutie van leven, die zich in mensen manifesteert in geestelijke groei en verandering. In dit opzicht lijkt het fenomeen van ongecontroleerde groei, dat kanker is, een metafoor te zijn van het tegendeel: stagnatie, fragmentatie, stilstand en dood. Of zoals één van Bernie Siegels patiënten in dit boek zegt: “Ik had binnen in mij een lege plek en kanker groeide om die leegte te vullen”.

Op grond van onze eigen ervaring kunnen we stellen dat “gezonden” veel van de “wonderbaarlijke” kankerpatiënten kunnen leren over het leven, de zin van het leven en onze taak in het leven. In het bijzonder kunnen geneeskundigen van hen leren, dat heling niet verkregen wordt door het vechten tégen de dood, maar door zich in te zetten vóór het leven.

In de praktijk betekent dit dat het medisch handelen misschien veel effectiever en ook bevredigender voor geneeskundigen kan zijn, wanneer de autonomie en de menselijke waardigheid van patiënten worden beschermd en gestimuleerd, sociaal isolement wordt voorkomen en de hulpverlener bereid is een menselijke relatie met zijn patiënten aan te gaan.

Dit brengt met zich mee dat wij als degenen die de patiënt behandelen bereid zullen moeten zijn onze eigen pijn, gevoelens van machteloosheid en wanhoop toe te laten, in plaats van ons te verschuilen achter een muur van, overigens veelal waardevolle, technische kennis en technisch handelen. Anders dreigen wetenschap en techniek te leiden tot uitstel van de dood en niet tot het behoud van leven (dit geldt, paradoxaal genoeg, ook voor het sterfbed).

Bernie Siegel

In dit boek beschrijft Bernie Siegel de ontdekkingsreis die hij als chirurg met zijn patiënten ondernam. Tijdens die reis herontdekte hij de “sterkste van alle emoties”, die verloren was geraakt in onze wetenschappelijke en technologische cultuur: de kwaliteit van het menselijke hart.

Het is deze kwaliteit, die te maken heeft met toewijding en liefde, die, ook volgens de overlevering, “de meeste is van deze drie”: geloof, hoop en liefde. Het is een wonder dat deze drie sinds kort ook hun wetenschappelijke waarde hebben bewezen.

Marco J. De Vries

Hoogleraar Algemene Zaken

Erasmusuniversiteit, Rotterdam